Endülüslü-Arap felsefeci, hekim, fıkıhcı, matematikçi ve tıpçı İbn-i Rüşd kimdir? İbn-i Rüşd hakkında bilinmeyenler tüm detayları ile haberimizde…
İbn-i Rüşd Kimdir?
Tam adıyla, Ebū ‘l-Velīd Muḥammed ibn Aḥmed ibn Muḥammed ibn Rüşd, 14 Nisan 1126 yılında Kurtuba’da doğmuş ve 10 Aralık 1198 tarihinde Marakeş, Fas’ta vefat etmiştir.
Endülüslü-Arap felsefeci, hekim, fıkıhcı, matematikçi ve tıpçı olan İbn-i Rüşd’e göre tek filozof Aristo’ydu.
Tarihteki Önemi
İbn-i Rüşd, en çok Aristo’nun eserlerinden yaptığı, bugün Batı’da pek çoğu unutulmuş Arapçaya tercümeleri ve şerhleriyle ünlüdür. 1150’den önce Avrupa’da Aristo’nun eserlerinin birkaç tercümesinden başkası yoktu ve bunlar da din adamlarınca rağbet görüp incelenmiyordu. Batı’da Aristo’nun mirasının yeniden keşfedilmesi, İbn-i Rüşd’ün eserlerinin 12. yüzyıl başlarında Latinceye tercümesiyle başlamıştır.
İbn Rüşd’ün Aristo üzerine çalışmaları otuz yıllık bir dönemi kapsar ve bu dönem içinde erişemediği “Politika” dışında bütün eserlerine şerhler yazmıştır.
Eserlerinin İbranice tercümeleri de İbrani Felsefesi üzerinde kalıcı bir etki bırakmıştır. İbn Rüşd’ün düşünceleri, Hristiyan skolastik gelenekten Aristo’nun mantık çalışmalarına değer veren Brabant’lı Siger, Thomas Aquinas ve bilhassa Dacialı Boetius gibi Paris Üniversitesi’ndeki niceleri tarafından özümsenmişti.
Thomas Aquinas gibi meşhur skolastik filozoflar, ona ismi yerine “Şârih” (Yorumcu) ve Aristo’ya da “Filozof” diyerek yüksek derecede önem veriyorlardı. İslâm dünyasında bir okul bırakmamış ve ölümü Endülüs’teki serbest düşünce hayatının sonuna işaret etmiştir.
Edebiyatta İbn-i Rüşd’ün Yeri
Orta Çağ’ın Avrupalı skolastiklerinin kendisine gösterdikleri saygıdan ötürü Dante, İbn Rüşd’ü İlahi Komedya’da diğer büyük pagan filozoflarla beraber “iltifatın üne borçlu olunduğu” Limbo’da göstermiştir.
Victor Hugo’nun, Quasimodo ile Esmeralda’nın talihsiz öyküsünün anlattığı, Notre Dame’ın Kamburu adlı eserinde, bilimle hukukun kaynaklarına değinildiği bir bölümde, İbn Rüşd referans verilir. Avrupa’da bilinen adıyla Avveroes ismiyle anılır.
James Joyce’un Ulysess adlı eserinde ve Jorge Luis Borges’un La Busca de Averroes (Averroes’in Arayışı) eserinde de, İbn Rüşd anılır.
Eserleri
İbn Rüşd’ün siyaset, din, hukuk, tıp ve felsefenin pek çok alanında 150’den fazla eser kaleme aldığı bilinmektedir.
Özellikle Aristo’nun Organon külliyatı üzerine yazdığı pek çok şerh vardır. Bu şerhlerin boyutları küçük, orta ve büyük olmak üzere üç çeşittir. Küçük ve orta şerhler, ekseriya eserin tamamının şerhi olmamakla beraber bâzı kapalı ifadelerin sayfalar boyu analiz edildiği çalışmalardır.
