Hendek Savaşı

hendek

Hicret’in 5. senesi 29 Şevval / Milâdî Ocak 627
Uhud Harbi’nden iki yıl sonra vuku bulan Hendek Muharebesi, İslamî ge­lişmenin önündeki engellerin büyük ölçüde bertaraf olmasında büyük rol oy­namış mühim muharebelerden biridir.

Düşman saldırısını kolayca önlemek maksadıyla Resûl-i Ekrem’in emriyle Medine etrafında hendekler kazılması sebebiyle Hendek Savaşı adını alan bu muharebenin bir diğer adı da “Ah­zab”­tır. Bu adı, Ku­reyş müşrikleriyle birlikte Yahudiler, Gata­fanlar ve daha birçok Arap kabilesinin ve topluluğunun Me­dine üzerine yürümek için bir araya gelmiş olmalarından dolayı almıştır.

Hatırlanacağı gibi, Resûl-i Ekrem Efendimiz, Yahudi kabilelerinden biri olan Benî Nadîr’i Medine’den sürmüştü. Onlar da kuzeye giderek Hayber, Şam ve Vadi’l-Kurâ gibi mühim yerlere yerleşmişlerdi.

Bunlar, Medine’den kovulmuş olmanın acısını, gittikleri yerlerde Pey­gam­be­ri­miz ve İslamiyet aleyhinde menfi propaganda ve tahriklerde bulunmak, civar halkını Müslümanlar aleyhinde kışkırtmak suretiyle dindirmeye çalışı­yorlardı.

Benî Nadîr Yahudilerinin kışkırtmaları, teşvikleri ve öncülük etmeleriyle meydana gelmesine sebep oldukları hadiselerden biri de, işte bu Hendek Mu­harebesi’dir.

“Medine üzerine topluca yürüyüp, Hz. Re­sû­lul­lah ve Müslümanların vü­cudunu ortadan kaldırmak” menhus fikrini, bu Yahudiler ortaya attılar. Zaten, Ku­reyş müşrikleri de böyle bir şeyi her zaman düşünüyor ve böyle bir teşeb­büse her zaman hazır bulunuyorlardı. Zira, onlar, Uhud Savaşı’ndan galip çık­malarına rağmen, İslamî gelişme­yi durduramadıklarının, Müslümanların git­tikçe çoğalmasına engel olamadıklarının ve Resûl-i Ekrem Efendimizin nü­fuz sahasının genişlemesine mani olamadıklarının çok iyi farkında idiler. Tica­ret kervanlarına hemen hemen bütün yollar kapanmış durumday­dı.[1]İktisadî yönden kendilerini yok olmakla karşı karşıya getirecek bu duruma seyirci kalmak istemiyorlardı. Rahat hareket ede­bilmeleri için de, Medine’deki İslam devletinin nüfuzunu kırmak arzu ve emelini taşıyorlardı.

“Medine üzerine birlikte yürüyüp, Hz. Re­sû­lul­lah’ın bay­raktarlığını yaptığı iman ve İslam hareketini yerinde boğma” teklifi, daha evvel belirttiğimiz gibi, Benî Nadîr Yahudilerinin liderleri durumunda olanlardan geldi.[2]

Müşriklerin lideri Ebû Süfyan, “Siz bu işte samimi misiniz?” diye sordu.

Dessas Yahudiler, “Evet!” dediler. “Biz, Muhammed’le çarpışma husu­sun­da sizinle anlaşalım diye geldik.”

Ebû Süfyan bundan memnun oldu:

“Öyle ise hoş geldiniz, sefa geldiniz! Muhammed’e düşmanlıkta bize yar­dımcı olanlar, yanımızda en sevgili, en makbul kimselerdir!”

Sonra da samimiyetlerini ölçme babında şu teklifte bulundu:

“Ama” dedi. “Siz bizim ilâhlarımıza tapmadıkça, size pek güvenemeyece­ğiz!”

Menhus gayeleri uğrunda her türlü aşağılığı işleyen Yahudi heyeti, derhal putlar önünde secdeye vardılar.

Böylece, Medine üzerine yürüyüp, Hz. Muhammed’in (a.s.m.) bayraktarlı­ğı­nı yaptığı iman ve İslam hareketini yerinde boğma kararında birleşip anlaş­tılar.

Yahudilerin Bile Bile Hakkı Gizlemeleri
Mekke’ye gelen heyet, Yahudi âlimlerinden müteşekkildi. Müşrikler, hazır ayağa gelmişken, onlardan bir hususu da öğrenmek istiyorlardı. Kendi arala­rında, “Gelenler, bilgi sahipleri ve ehl-i kitaptırlar. Biz mi, yoksa Muham­med mi daha doğru yoldadır; bunu kendilerine bir soralım” diye konuştular.

Bunun üzerine Ebû Süfyan, onlara, “Ey Yahudi cemaati!” dedi. “Sizler, ken­dilerine ilk semâvî kitap inmiş, ilim ehli kimselersiniz. Muhammed’le anla­şa­madığımız meseleyi açıklığa kavuşturunuz: Bizim yolumuz mu, onun dini mi daha hayırlıdır?”

Aleyhlerinde olan hakkı gizlemeyi meslek edinen Yahudiler, “Allah için söy­lenecekse, siz hakka ondan daha yakınsınız!” demekte tereddüt gösterme­diler!

Bu sözler, haliyle müşrikleri fazlasıyla sevindirdi. Derhal bu kararlarının tahakkuku için hazırlanmaya başladılar.

Nâzil Olan Ayet
Yahudilerin müşriklere söyledikleri, gerçek dışı beyanlardı; hakkı bile bile gizliyorlardı. Bunun üzerine inen ayet-i kerimelerde meâ­len şöyle buyruldu:

“Bakmadın mı, şu, kendilerine kitaptan biraz nasip verilenlere? Kendileri haça, şeytana inanıyorlar; diğer küfredenler için de, ‘Bunlar, iman edenlerden daha doğru bir yoldadır’ diyorlar.

“Bunlar, Allah’ın kendilerine lânet ettiği kimselerdir. Allah kime lânet eder­se, artık ona hakikî hiçbir yardımcı bulamazsın.

“İşte, onlardan kimi ona (Muhammed’e) iman etti, kimi de ondan yüz çe­virdi. Çılgın bir ateş olarak cehennem yeter bunlara!”[3]

Diğer Kabilelere Yapılan Davet
Benî Nadîr Yahudileri, Mekkeli müşriklerden, beraber hareket etmek üzere kesin söz aldıktan sonra, Gata­fanlarla da, Hayber’in bir yıllık hurma mahsû­lünü ken­di­lerine vermek şartıyla anlaştılar.[4]Ayrıca civarda bulu­nan diğer Arap kabilelerine de propagandacılarını gön­der­di­ler. Onları da Medine üze­ri­ne yürümek için ayaklan­dır­dı­lar.

Bu arada, harpte başrol oynayacak olan Mekkeli müşrikler de, Arap kabile­lerinden bazılarını harbe iştirak için kiraladılar. Böylece, Yahudilerin propa­ganda, tahrik ve teşvikleriyle Mekkeli müşriklerden, civardaki Arap kabilele­rinden, Gatafanlar ve Ahabiş kabilelerinden büyük bir ordu teşkil edildi.

Her zaman olduğu gibi hedef ve gaye tekti: Medine üzerine yürüyüp, Pey­gam­ber Efendimizin vücudunu ortadan kaldırmak ve Müs­lümanları yok et­mek!

Adı geçen kabileler, bu menfur gaye ve hedef etrafında, Hz. Re­sû­lul­lah’a ve İslamiyete düşmanlık derecelerine göre toplanmışlardı.

Düşman Ordusu
Ku­reyş müşriklerinin sayısı, Ahabiş ve onlara katılan kabilelerle birlikte dört bindi. Yahudilerin teşvik ve kışkırtmaları ile bir araya gelenlerin sayısı ise altı bindi. Böylece, düşman ordusunun sayısı on bini buluyordu. Müşrik ordu­suna Ebû Süfyan b. Harb komuta etmekte idi. Orduda, üç yüz at, yüz deve var­dı.[5]Bunlar dışında diğer kabilelerden meydana gelen altı bin kişilik kala­balı­ğın at ve deve sayısı kesin bilinmemektedir. Bütün küfür birlikleri bir­leşince, ko­muta yine Ebû Süfyan’da kaldı.[6]

Pey­gam­be­ri­mizin Haber Alması
Huzaa kabilesi, eskiden beri Resûl-i Ekrem Efendimizle dost ge­çinen bir ka­bile idi. Bu dostluğun başlangıcını Ab­dül­mut­ta­lib’le olan anlaşma ve ittifakları teşkil ediyordu.

İşte, Ku­reyş müşriklerinin ciddi bir hazırlık içinde bulundukları hakkındaki raporu, bu kabileden bir süvari, normal olarak on iki günde alınan yolu fev­kalâde bir süratle tam dört günde katederek Medine’ye, Peygamber Efendi­mi­ze ulaştırdı.

Medine’de Hazırlık
Haberi alan Peygamber Efendimiz, vakit geçirmeden derhal ashab-ı kiramı toplayarak kendileriyle istişare etti.

Resûl-i Ekrem, “Medine dışında düşmanla çarpışalım mı? Yoksa Medine’de kalarak müdafaa savaşı mı yapalım?” diye sordu.

Görüşmeye sunulan bu tek­lifle ilgili muhte­lif fikirler serd­e­dildi. Bu arada Selmân-ı Fârisî, “Yâ Re­sû­lal­lah! Biz, Fars topra­ğında düşman süvarilerinin bas­kınlarından kork­tuğumuz za­manlarda, etra­fı­mızı hendeklerle çevirip sa­vu­nurduk” diye konuştu.

Teklif hem Hz. Re­sû­lul­lah, hem sahabeler tarafından mâkul karşılandı ve it­tifakla şu karar alındı:

Medine’de kalınacak ve şehrin etrafında hendekler kazılmak suretiyle düş­man saldırısına karşı konulacak. Böylece, muhasarada kalmak, açık arazide vuruşmaya tercih edildi.

Peygamber Efendimizin böyle bir taktiği tercih etmesi altında, harpte az in­sanın öldürülmesi, az kan akıtılması gibi mühim bir gaye de yatıyordu. As­lında bu, Resûl-i Ekrem Efendimizin bütün harplerde gözden uzak tutmadığı bir prensipti.

Bunu da oku :  Peygamberimizin hz. Zeynep bint-i Cahş'la Evlenmesi

Hendek Kazı İşine Başlanması
İttifakla şehrin dahilden müdafaasına karar verilince, hendek kazı işine Re­sûl-i Ekrem Efendimizin emir ve tavsiyeleri üzerine derhal başlandı. Peygam­ber Efendimiz, nerelerin kimler tarafından kazılacağını bizzat tayin ve tespit etti. Şehrin güneyinde oldukça sık bahçeler vardı. Düşmanın buradan geçe­bilme ihtimali çok zayıf idi. Geçmeyi göze alsa dahi, yayılarak değil de, birer kol halinde geçme­ye mecbur olacağından durdurulması ve bozguna uğratıl­ması için kü­çük bir askerî müfreze bile kâfi gelirdi. Doğu istikametinde ise, Peygamber Efendimizle anlaşma halinde bulunan Benî Ku­ray­za ve diğer Ya­hu­diler ikamet ediyorlardı. Bu sebeple hendek kazı işi, tamamen açık arazi olan şehrin kuzey tarafında yapılıyordu. Ya­pı­lan tespitler bunu gerektiriyordu.

Bütün Müslümanlar, hatta az çok eli iş tutabilecek çocuklar bile canla başla hendek kazı işini sürdürüyorlardı. Kazı işine bizzat Resûl-i Kibriya Efendimiz de katılıyor, bir an evvel tamamlanması için Müslümanların şevk ve gayretle­ri­ni her zaman canlı tutuyordu. Gönüllü Müslümanlar, bütün gün çalışıyorlar, ge­ceyi geçirmek için­se evlerine dönüyorlardı. Buna karşılık Resûl-i Ekrem Efen­dimiz, bir tepecik üzerinde kurdurduğu çadırında[7]gece gündüz kalı­yor­du. Hem çalışmalara bizzat katılıyor, hem de çalışanlara nezaret ediyor ve mü­rakabe­sini sürdürüyordu.

Kâinatın Efendisi, toza toprağa, sıcağa, açlığa aldırmadan yaptığı çalışmala­rında, zaman zaman Müslümanların, “Yâ Re­sû­lal­lah! Bizim çalışmamız yeter. Sen ne olur, çalışma da istirahat buyur” tekliflerine muhatab oluyordu. Ancak Efendimiz, “Ben de çalışarak, bu sevaba ortak olmak istiyorum” cevabını vere­rek gayret ve sevaba nâiliyet arzusunu dile getiriyordu.

Zaman zaman da kazı ve zembille toprak taşıma esnasında, Abdullah b. Re­va­hâ’nın, “Allahım! Sen bize doğru yolu gös­termemiş olsaydın, biz ne sa­da­ka ve­rebilir, ne de namaz kılabilirdik! Üzerimi­ze yürüyen kâfirler, bizim çe­kin­di­ği­miz fitne ve fesadı yapmak istedikleri ve bizimle karşılaştıkları zaman, sen kalp­lerimize, sabır ve sekînet in­dir, ayaklarımıza sebat ver!”[8]meâlindeki kıt’a­la­rı te­rennüm ediyordu. Haliyle, bu, gönüllü mücahitlerin gayretlerini ar­tı­rı­yor­du.

Müslümanlar bütün gün durmadan dinlenmeden kazı işine devam ediyor­lardı. Resûl-i Ekrem, onların bu hallerine şefkat ve merhametle bakıyor ve “Allahım! Ahiret hayatından baş­ka talep edi­le­cek bâkî bir hayat yoktur. Sen, ensar ve muhacirlere mağrifet ey­le!” diye dua ediyordu.

Çalışan Müslümanlar da, Hz. Re­sû­lul­lah’ın bu samimi duasına, şu içli mu­kabelede bulunuyorlardı:

“Hayatta olduğumuz müddetçe Allah yolunda cihat etmek üzere Muham­med’e (a.s.m.) bîat etmiş kimseleriz.”[9]

Pey­gam­be­ri­mizin Sert Kayayı Parçalaması
Kazı işi devam ediyordu.
Bir ara sahabeler sert bir kayayla karşı karşıya geldiler. Onu parçalamaya uğraşırken, balyoz, kazma kürek gibi bir sürü âletleri kırıldı. Yine de onu par­çalamaya muvaffak olmadılar.

Durumu, kıldan dokunmuş çadırın içinde o sırada dinlenmekte olan Re­sû­lul­lah Efendimize haber verdiler: “Yâ Re­sû­lal­lah! Karşımıza kazı esnasında ak bir kaya çıktı. Onu bir türlü parçalayamadık! Bu husustaki emriniz?”

Peygamber Efendimiz, Selmân-ı Fârisî’nin balyozunu aldı. “Bis­millah!” di­ye­rek kayaya bir darbe indirdi. Kayanın üçte birini yerinden kopardı ve “Al­la­hü Ekber! Bana Şam’ın anahtarları verildi. Vallahi, ben şu anda Şam’ın kırmızı köşklerini görüyorum!” buyurdu. Sonra, yine “Bismillah!” deyip ka­yaya bal­yozla ikinci darbeyi indirdi. Kayanın üçte biri daha parçalandı. Yine “Allahü Ek­ber! Ba­na, Fars’ın anahtarları verildi! Vallahi, şu anda ben, Kis­râ’nın Me­dâ­yin şehrini ve onun beyaz köşklerini görüyorum!” buyurdu. Ondan sonra üçün­cü defa yine “Bismillah!” deyip balyozla vurdu; kayanın geri kalan kısmı­nı da yerinden kopardı. Yine “Allahü Ek­ber! Bana, Yemen’in anahtarları ve­ril­di! Vallahi, şu anda ben, Sa­n’a’nın kapılarını görüyorum!” buyurdu.[10]

.
Video silinirse youtube’da ara: hendek savaşı radyo tiyatrosu

Resûl-i Kibriya Efendimizin haber verdiği bütün fetihler, Hz. Ömer ile Hz. Osman zamanında bir bir gerçekleşti. Bunları gören Ebû Hüreyre (r.a.), Müslü­manlara, “Bu fetihler, sizin için bir başlangıçtır. Vallahi, Allah, fethedeceğiniz veya kıyamete kadar fet­ho­lu­nacak şehirlerin hepsinin anahtarlarını önceden Muhammed’e (a.s.m.) vermiştir” derdi.[11]

Orduya Verilen Ziyafet
Hendek kazı işini bir an evvel bitirmek için durmadan dinlenmeden çalışan Müslümanlar, doğru dürüst yiyecek bir şeyler de bulamıyorlardı. Zira, o yıl Arabistan’da şiddetli bir kıtlık ve kuraklık hüküm sürüyordu; Medine de bu kıtlık çemberinin içindeydi.

Kazı işi devam ediyordu.

Bir gün, Hz. Cabirb. Abdullah, evine vararak, hanımına, “Re­sû­lul­lah’ı (a.s.m.) son derece acıkmış gördüm. Başkası olsaydı bu açlığa dayanamazdı. Ev­de yiyecek bir şey var mı?” diye sordu.

Hanımı, “Vallahi, yanımda şu oğlaktan ve şu bir sa’*arpadan başka bir şey yok” dedi.

Hz. Cabiroğlağı kesti, hanımı ise arpayı el değirmeninde öğütüp un yaptı. Eti çömleğe koydular, hamuru da mayaladılar. Et çömleğini tandıra koyup piş­meye bıraktılar.

Hz. Cabirevinden ayrılacağı sırada hanımı, “Sakın, beni Re­sû­lul­lah’­a ve ya­nın­dakilere karşı utandırma!” diyerek, yemeklerinin azlığını nazara vermek is­te­di.

Hz. Cabir, Resûl-i Kibriya Efendimizin yanına vardı.

“Yâ Re­sû­lal­lah!” dedi. “Azıcık yemeğim var. Yanına bir veya iki ki­şi al da yemeğe gidelim!”

Resûl-i Ekrem, “Yemeğin ne kadardır?” diye sordu.

Hz. Cabir, “Bir sa’ arpadan yapılmış ekmek ve kesilmiş bir oğlak” dedi.

Bunun üzerine Efendimiz, “Hem çok, hem de güzel bir yemek!” diye bu­yurdu ve ilave etti: “Hanımına söyle: Ben gelinceye kadar, tandırdan et çöm­le­ği ile ekmeği çıkarmasın!” Daha sonra Hz. Cabir’in gözleri önünde, “Ey hen­dek halkı! Kalkınız; Câbir’in ziyafetine gideceğiz” diye seslendi. Muhacir ve ensardan orada bulunanların hepsi kalktı.

Hz. Câbir, şaşkın şaşkın evine döndü. Hanımına, “Allah senin iyiliğini ver­sin! Re­sû­lul­lah (a.s.m.), yanındakilerin hepsiyle yemeğe geliyor! ‘İnnâ lillah ve innâ ileyhi râciûn!’ Şimdi ne yapacağız?” dedi.

Hanımı, “Re­sû­lul­lah (a.s.m.), yemeğimizin ne kadar olduğunu sana sor­madı mı?” dedi.

Hz. Cabir, “Evet, sormuştu. Ben de söylemiştim.”

Bunun üzerine hanımı, “Mahcup olacak sensin, ben değil!” diye ko­nuştu ve sordu: “Onları sen mi davet ettin, yoksa Re­sû­lul­lah mı?”

Hz. Cabir,“Re­sû­lul­lah (a.s.m.) davet etti” diye cevap verince, ha­nı­mı, “O, senden daha iyi bilir!” dedi.

Resûl-i Ekrem Efendimiz, kalabalık ashabıyla Hz. Cabir’in evine geldi. On­lara, “Birbirinizi sıkıştırmadan içeri giriniz” diye emretti.

Sahabeler, onar onar içeri girdiler.

Resûl-i Kibriya Efendimiz, ete ve ekmeğe bereket duası yaptı. Sonra ev ha­nımına, “Bir ekmekçi kadın çağır da seninle birlikte ek­mek yapsın. Çömleği­nizden de kepçe kepçe al! Sakın çömleği tandırdan çıkarma!” dedi.

Nebiyy-i Muhterem Efendimiz, bundan sonra, mübarek elleriyle tandırdan ekmeği çıkarıp parçaladı ve üzerine et koyarak ashabına sunmaya başladı. Da­vetliler yiyip doyuncaya kadar ziyafet böylece devam etti.

Bunu da oku :  İlk Müslüman Hz. Hatice

Hepsi yediği halde et ve ekmekten hiçbir şey eksilmiş değildi!

Resûl-i Ekrem, ev hanımına, “Bu kalanı da hem kendin yersin, hem de he­diye edersin. Çünkü bütün halk açlık çekiyor” buyurdu.

Misafirlere karşı yüzde yüz mahcup olacağını düşünen Hz. Câbir’in, bütün bu olanlarla ilgili şehâdeti ise şöyle:

“Allah’a yemin ederim ki gelenler bin kişiydi. Hepsi de doyup kalktılar. Buna rağmen çömleğimiz hâlâ olduğu gibi kaynamakta, hamurumuzdan da olduğu gibi ekmek yapılmakta idi! Ondan biz yedik, konu komşuya da hediye ettik!”[12]

Hendek Kazı İşinin Tamamlanması
Hendek kazı işinde sahabelerin gösterdikleri üstün gayret, gerçekten sadâ­katlerinin, Allah’a ve Resûlüne olan bağlılıklarının en açık bir delili idi. Ça­lışma sırasında ihtiyaçlarını görme durumunda kaldıklarında bile Peygamber Efendimizden müsaade almadan işlerinin başından kat’­iy­yen ayrılmıyorlardı. Bu durum elbette sahabe­ye yakışır bir fedakârlık ve feragat örneğiydi. Nitekim Cenab­-ı Hak da, gönderdiği ayetlerde, onların gerçek mü’minler olduklarına ve eşsiz sadâkatlerine şehâdet ediyordu: “Gerçek mü’­min­ler ancak o kimseler­dir ki Allah’a ve Resûlüne iman etmişler ve toplu bir işte bulundukları vakit de Peygamberden izin almadıkça bırakıp gitmezler. Doğrusu (ey Resûlüm), sen­den izin isteyenler, Allah’­a ve Resûlüne iman eden kimselerdir. Bu bakımdan bazı işleri için senden izin istediklerinde sen de onlardan dilediğin kimseye izin ver; onlar için Allah’tan mağrifet dile. Şüphe yok ki Allah, Gafûr’dur [çok bağışlayıcıdır], Rahîm’dir [merhameti boldur].”[13]

Resûl-i Ekrem’in ve Müslümanların ciddiyetle sarıldıkları bu işi, münafıklar ise hafife alıyorlardı. Oldukça gevşek davranıyorlar, can­ları istediği zaman da Resûl-i Ekrem’den izin alma ihtiyacı bile duymadan çekip gidiyorlardı. Zaman zaman da canlarını dişlerine takarak çalışan iman, sadâkat, feragat ve gayret timsâli sahabelerle istihza ediyorlardı; morallerini, huzurlarını bozmak için de gülüşüyorlardı.

Cenab-ı Hak, in­dirdiği ayet-i kerimelerde onların uygun olmayan bu hare­ketlerinden bahsede­rek şöyle buyurdu:

“Peygamberin çağrışını, aranızda birbirinizi çağırış gibi tutmayın (Davetine hemen koşun ve izinsiz ayrılmayın). İçinizden birini siper ederek çıkıp giden­leri Allah, mu­hakkak biliyor! Bunun için Peygamberin emrine aykırı hareket edenler, başlarına bir belâ inmekten yahut kendilerine acıklı bir azap isabet etmekten sakınsınlar.”[14]

Yorucu bir çalışma neticesinde, hendek kazı işi altı gün sürdü.[15]Hendek beş arşın (3.40 cm) derinliğindeydi, genişliği ise en namlı süvarilerin dahi ko­lay kolay atlayıp geçemeyeceği kadardı. Sadece tek bir yeri aceleye geldiğin­den dar kalmıştı. Oradan atlılar geçebilirdi. Bu sebeple Peygamber Efendimiz, orası hakkındaki endişesini, “Müşriklerin buradan başka bir yerden geçip ge­lebileceklerinden korkmuyorum!” diyerek izhar etti.

Resûl-i Ekrem, çarpışma boyunca bu dar kısmı nöbet tutturup bekletecektir!

Ayrıca Pey­gam­be­ri­miz, hendeğin münasip kısımlarına giriş çıkış yerleri yaptırdı. Düşman gelip hendeğin önüne karargâhını kurunca, buralara nöbet­çiler dikecek ve başına da Zübeyr b. Avvam Hazretlerini tayin edecektir.

İslam Ordusu
İslam ordusu üç bin kişiden ibaretti. Bu, sayı bakımından düşman ordusu­nun üçte biri demekti. Sadece otuz altı atlı vardı. Orduda biri muhacirlerin, di­ğeri ensarın olmak üzere iki sancak bulunuyordu. Muhacirlerinkini Zeyd b. Hârise, ensarınki­ni ise Sa’d b. Übade Hazretleri taşıyordu.[16]

Resûl-i Kibriya, karargâhını Sel dağı eteklerinde kurdu. Ordunun sırtı bu dağa geliyordu. Harbe katılmayan ka­dın ve çocuklar ise kale ve hisarlara yer­leştirildi. Yiyecek maddeleri, kıymetli ve ehemmiyetli eşyalar da yine bu hi­sarlarda muhafaza altına alındı.

Peygamber Efendimiz için Sel dağı eteklerinde deriden bir çadır kuruldu. Bu çadır, bugünkü Fetih Mescidi’nin bulunduğu yerde idi.

Düşman Ordusu Karargâhı

Hendek, henüz yeni bitmişti ki ovayı düşman çadırlarının kapladığı gö­rül­dü.

Düşman, karargâhını Medine’nin kuzeyinde Uhud Savaşı’nın cereyan ettiği sahada kurdu. Hendekle karşılaşmaları şaşkınlıklarına sebep oldu. O âna ka­dar böyle bir harp plân ve taktiği görmüş değillerdi. Haliyle bu durum, da­ha başından itibaren morallerini sars­tı.

Hâlbuki, onlar, Medine’yi tamamen ele geçirecekleri hayal ve ümi­diyle çı­kıp gelmişlerdi. Eli boş dönmeyi düşünmek bile istemiyorlardı.

Mücahitler, on bin askerlik düşmanı görmekle asla kork­madılar ve tereddüt göstermediler. Kur’an-ı Azî­müş­şan, onların bu halini şöyle tasvir eder:

“Mü’minler, düşman birliklerini görünce, ‘Allah’ın ve Resûlünün bize va­dettiği (zafer) budur. Allah ve Peygamberi doğru söylemiştir’ dediler. (Mü’­minlerin düşman birlikleri görmeleri) ancak onların imanlarını ve teslimi­yet­le­rini artırdı.”[17]

Kurayzaoğul­larının Anlaşmayı Bozması

Resûl-i Ekrem Efendimiz, deriden çadırında bulunuyordu. Yanında Hz. Ebû Bekir de vardı. Müslümanlar, hen­dek kenarında düş­manı gözetlemek ve nö­bet tutmakta idiler. Bu sırada Hz. Ömer, Re­sû­lul­lah’ın huzuruna vardı.

“Yâ Re­sû­lal­lah!” dedi. “Aldığım habere göre, Benî Ku­ray­za Yahudileri an­laş­mayı bozmuşlar ve düşmana yardım ka­rarı almışlardır!”

Beklenmeyen bu haber, Peygamber Efendimizi fazlasıyla mütees­sir etti. Hâlbuki, bu kabilenin reisi Ka’b İbni Esed’le anlaşması vardı; bunun için o ta­raftan emin idi.

Üzülen Efendimizin dudaklarından şu cümleler döküldü:

“Hasbünallahü ve ni’mel-Vekîl [Allah bize yeter; O, ne güzel vekildir].”[18]

Benî Kurayza, büyük bir Yahudi kabilesiydi ve Medine-i Münevvere dı­şında kuvvetli kalelerde oturuyorlardı. Resûl-i Kibriya Efendimizle anlaşma­ları vardı. Buna göre, Medine için hâricî bir tehlike söz konusu olduğu zaman Müslümanlarla birlikte şehri müdafaa edeceklerdi. Ayrıca Peygamber Efendi­mizden habersiz de hiçbir as­ke­rî harekâtta bulunmayacak, Ku­reyşli müşriklere ve onlara yardım edenleri korumayacaklardı.[19]

Bu haber üzerine Peygamber Efendimiz, Zübeyr b. Av­vam’ı durumu tahkik için Benî Kurayza Yahudilerinin yur­du­na gönderdi. Hz. Zübeyr, Kurayzaoğul­larının kalelerini onardıklarını, harp tâlim ve manevraları yaptı­ğını bizzat gör­dü. Gelip durumu Efendimi­ze haber verdi. Re­sû­lul­lah, bu feda­kârlığı üzerine hakkında şöyle buyurdu:

“Her peygamberin bir havarisi vardır; benim havarim de Zü­beyr’­dir!”[20]

Hz. Ömer’in verdiği haber doğruydu. Benî Nadîr Yahudilerinin reisi Hu­yeyy b. Ahtab, gelip Kurayzaoğulları reisi Ka’b b. Esed’i kandırmıştı. O da an­laşmayı bozmuştu.

Heyet Gönderilmesi
Resûl-i Kibriya Efendimiz, durumu tekrar inceden inceye tahkik etmek ve onlara nasihatte bulunmak üzere Evs kabilesinin lideri Sa’d b. Muaz, Hazreç ka­bilesinin lideri Sa’d b. Übade, Abdullah b. Revâha ve Havvat b. Cü­beyr’­i, Benî Ku­rayza Yahudilerine şu tâlimatı vererek gönderdi:

“Gidiniz, bakınız: Şu kavimden bize erişen haberin doğruluğunu bir kere de siz tahkik ediniz. Eğer doğru ise, onu bana halkın anlayamadığı biçimde kapalı bir dil kullanarak bildiriniz. Ben onu anlarım. Açıkça söyleyip de halkın kal­bine korku ve zaaf düşürmeyiniz! Şayet, onlar ara­mızdaki anlaşmaya sâdık bulunuyorlarsa, bunu halka açıkça ilan edebilirsiniz!”[21]

Bunu da oku :  Uhud Savaşı

Bu güzide sahabeler, Benî Kurayza Yahudilerinin yurtlarına gittiler. Anlaş­mayı bozmanın çirkinliğinden bahsederek onlara nasihatte bulundular. Fakat onlar kulak asmadılar ve anlaşmayı bozduklarını açıkça ilan ettiler; hatta Re­sûl-i Kibriya Efendimiz hakkında ileri geri konuşacak kadar küstahlıkta bile bu­lundular.

Müslüman elçiler bu durumdan son derece rahatsız oldular. Kurayzaoğul­la­rının öteden beri müttefiki olan Hz. Sa’d b. Muaz, “Sizinle cenk etmedikçe Al­lah canımı almasın!” diye hiddetli hiddetli konuştu.

Daha sonra Müslüman elçiler geri dönüp, durumu Resûl-i Kibriya Efendi­mize kapalı bir şekilde arz ettiler. Peygamber Efendimiz onlara, “Haberinizi gizli tutunuz! Ancak bilene açıklayınız! Çünkü harp, tedbirden ve aldatmaktan ibarettir!” dedi.[22]

Artık Medine, çepeçevre düşman tarafından sarılmış demekti. Cenab-ı Hak, Kur’an-ı Kerim’de, bu hususa şöyle işaret buyurur:

“O vakit, kâfirler üstünüzden (vadinin üst ve doğu tarafından), bir de altı­nızdan (vadinin aşağı ve batı tarafından) size gelmişlerdi. O zaman gözler yıl­mış, kalpler gırtlaklara dayanmıştı.”[23]

Benî Kurayza’nın Medine Üzerine Baskın Teşebbüsleri

Bu esnada Kurayzaoğulları, Huyeyy b. Ahtab’ı Ku­reyş­lile­re göndererek, Me­dine’ye geceleyin baskında bulunmak üzere müşriklerden yüz, Gatafan­lar­dan da yüz kişi istediler.

Onlar, bu kuvvetle birleşerek Medine kale ve hisarlarındaki kadın ve ço­cuklar üzerine baskın yapacaklardı.

Bu haber Müslümanları büyük bir telâşa düşürdü. Resûl-i Kibriya Efendi­miz, derhal geceleri Medine şehrini muhafaza etmek için Zeyd b. Hârise Haz­retlerini üç yüz askerle, Seleme b. Eslem’i de iki yüz askerle Medine’ye gönder­di. Bu kuvvetler, gece sokaklarda devriye gezip tekbir getire­ceklerdi.

Bu esnada, Benî Kurayza Yahudileri, bir iki baskın teşebbüsünde bulundu­larsa da, muvaffak olamayıp geri çekilmek zorunda kaldılar.

Hz. Safiyye’nin Bir Yahudiyi Öldürmesi
Benî Kurayza’nın ikinci baskın denemesi esnasındaydı.

On kadar Yahudi, Peygamber Efendimizin halası Hz. Sa­fiy­ye’nin de içinde bulunduğu Hassan b. Sâbit’in köşkünü ok yağmuruna tuttular; hatta içeri gir­meye kadar kalkıştılar. İçlerinden birisi köşkün kapısına kadar varıp içeri gir­mek istedi. Köşkte Hz. Safiyye ile birlikte birçok kadın ve çocuk da vardı.

Hz. Safiyye, bir Yahudinin köşkün etrafında dolaşıp dur­duğunu görünce, ka­dın olduğu bilinmesin diye başına sıkıca bir tülbent bağladı. Eline bir sırık alıp köşkten aşağı indi. Köşkün kapısını usul­ca açtı. Adamın arkasından ya­vaşça varıp, sırıkla başına bir dar­be indirdi. Orada işini bitirdi. Sonra da başını kesip Yahudilere doğru fırlattı.

Bunun üzerine diğer Yahudiler korkuya kapılıp, “Bize, Müs­lümanların, ai­lelerini, yanlarında adam bulundurmaksızın, kimsesiz ve yalnız bıraktıkları haber verilmişti; Hâlbuki öyle değilmiş!” diyerek dağıldılar.

Pey­gam­be­ri­mizin Dar Gediği Bizzat Beklemesi
Beş yüz civarında mücahidi Medine’ye gönderip şehri koruma al­tına alan Resûl-i Kibriya Efendimizin kendisi de, geceleri, düşmanın oradan geçebileceği düşüncesiyle hendeğin en dar yerini bizzat bekliyordu.

Hz. Âişe der ki:

“Re­sû­lul­lah (a.s.m.), hendekteki gediği beklemek için gidip geldiği sırada soğuktan tir tir titriyordu. Yanıma gelip biraz ısındıktan son­ra, ‘Ben, düşmanın oradan başka bir yerden geçip gelebileceğinden korkmuyorum! Keşke bu gece, Müslümanlardan biri, benim yerime orayı beklese!’ buyurdu. O anda bir silah ve demir âleti şakırtısı işittim.

“Re­sû­lul­lah (a.s.m.), ‘Kim o?’ diye seslendi.

“‘Sa’d b. Ebî Vakkas…’ diye cevap geldi.

“Re­sû­lul­lah, ‘Bu gediği sana havâle ediyorum. Orayı sen bekle’ buyurdu.

“Kendisi de uyudu.”

Münafıkların Hendekten Dağılmaları
Münafıklar devamlı, “Evlat ve iyalimizi yalnız bırakıp da burada sefâletle beklemek akıl kârı değildir” diyerek Müslümanlara şüphe ve vesvese vermeye çalışıyorlardı; bir kısmı ise, bizzat Resûl-i Kibriya Efendimizin huzuruna çıka­rak, “Evlerimiz Medine’nin dışında­dır; duvarları da alçak olup, düşman ve hır­sızlara açıktır”[24]diyerek hendekten ayrılma müsaadesi istiyorlardı. Pey­gam­ber Efendimiz, bunların bir kısmına müsaade etti.

Aslında münafıkların maksadı, böyle kritik bir anda ordudan ayrılarak Müslümanların mânevîyatını bozmaktı. Bu, onların her zaman başvuragel­dik­leri bir taktikti.

Nitekim Sa’d b. Muaz Hazretleri, bir kısım münafığın Hz. Re­sû­lul­lah’tan müsaade istediğini görünce, şöyle demekten kendini ala­mamıştı:

“Yâ Re­sû­lal­lah! Bunlara izin verme! Vallahi, biz ne zaman bir musibete uğ­rasak, sıkıntıya girsek, onlar hep böyle yaparlar!”

Sonra da, müsaade isteyen bu münafık grubun yanına vararak, “Biz sizden her zaman böyle hareketler mi göreceğiz? Ne zaman bir musibete uğrasak, bir sıkıntıyla karşı karşıya gelsek, siz hep böyle yapar durursunuz!”[25]diyerek on­ları azarlamıştı.

Cenab-ı Hak da, indirdiği vahiyle, onların, bu müsaade isteme­de samimi olmadıklarını şöyle açıklıyordu:

“O zaman onlardan bir gürûh, ‘Ey Yesrib [Medine] ahalisi, sizin için burada durmak yok; hemen dönün’ demişlerdi; onlardan bir kısmı da, ‘Hakikaten ev­lerimiz açıktır’ diyorlar, Peygamberden izin istiyorlardı. Hâlbuki, onların ev­leri açık değildir. Onlar kaçmak­tan başka bir şey arzu etmiyorlardı!”[26]

[1] İbn Hişam, Sîre, c. 3, s. 225.
[2] İbn Hişam, a.g.e., c. 3, s. 225.
[3] Nisâ, 51-52, 55.
[4] İbn Hişam, a.g.e., c. 3, s. 226.
[5] İbn Sa’d, Tabakat, c. 2, s. 66.
[6] İbn Sa’d, a.g.e., c. 2, s. 66.
[7] İbn Sa’d ve Taberî’nin rivâyetine göre, kıldan kurulan bu çadır, bir Türk çadırı idi (İbn Sa’d, Tabakat, c. 4, s. 83; Taberî, Tarih, c. 3, s. 45).
[8] İbn Sa’d, a.g.e., c. 2, s. 70-71; Ahmed İbn Hanbel, Müsned, c. 4. s. 282.
[9] İbn Sa’d, a.g.e., c. 2. s. 70.
[10] Ahmed İbn Hanbel, Müsned, c. 4, s. 303.
[11] Taberî, Tarih, c. 3, s. 46.
[12] İbn Hişam, a.g.e., c. 3, s. 229; Buharî, Sahih, c. 5, s. 46-47; Müslim, Sahih, c. 3, s. 1611; İbn Ke­sir, Sîre, c. 3, s. 188.
[13] Nur, 62.
[14] Nur, 63.
[15] İbn Sa’d, a.g.e., c. 2, s. 67.
[16] İbn Sa’d, a.g.e., c. 2, s. 67.
[17] Ahzab, 22.
[18] İbn Sa’d, a.g.e., c. 2, s. 67.
[19] İbn Hişam, a.g.e., c. 2, s. 147-150.
[20] İbn Sa’d, a.g.e., c. 3, s. 106; Ahmed İbn Hanbel, Müsned, c. 3, s. 314.
[21] İbn Hişam, a.g.e., c. 3, s. 232.
[22] İbn Hişam, a.g.e., c. 3, s. 233.
[23] Ahzab, 10.
[24] İbn Kesir, Sîre, c. 3, s. 200.
[25] Vakidî, Megazi, c. 2, s. 463.
[26] Ahzab, 13.

(Visited 468 times, 1 visits today)

Related posts

Leave a Comment